سرقت حدی
سرقت حدی یکی از اقسام سرقت در نظام کیفری ایران است که به دلیل اهمیت آن در فقه اسلامی، همواره جایگاه ویژه‌ای در قوانین جزایی داشته است. قانون مجازات اسلامی جدید مصوب ۱۳۹۲ نیز با الهام از منابع فقهی، شرایط خاص و دقیق‌تری را برای تحقق سرقت حدی مقرر کرده است.
سرقت
در ماده ۲۶۷ قانون مجازات اسلامی، سرقت این‌گونه تعریف شده است:
«سرقت عبارت است از ربودن مال متعلق به غیر به طور پنهانی.»
انواع سرقت در قانون مجازات اسلامی
سرقت در قانون مجازات اسلامی به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:
-
سرقت حدی: که مشمول مجازات حد شرعی است.
-
سرقت تعزیری: که در آن، شرایط سرقت حدی وجود ندارد و مجازات آن تعزیری است (با صلاحدید قاضی و با توجه به شرایط جرم و مجرم).
در این مطلب، سرقت حدی و شرایط و احکام مربوط به آن بیان می گردد.
شرایط تحقق سرقت حدی
طبق ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی، برای اینکه یک سرقت مشمول حد شود، باید شرایط خاصی برقرار باشد. این شرایط عبارت‌اند از:
۱. ربودن مال به صورت پنهانی
سرقت باید به شکل مخفیانه و بدون اطلاع مالک انجام شود. اگر سرقت آشکارا و علنی باشد، مشمول حد نیست و فقط ممکن است تعزیر داشته باشد.
۲. ارزش مال مسروقه
ارزش مالی که دزدیده می‌شود باید به حد نصاب شرعی برسد. طبق ماده ۲۶۹، این نصاب چهار و نیم نخود طلای مسکوک (سکه طلا) است. در صورت سرقت مالی با ارزش کمتر، حد جاری نمی‌شود.
۳. حرز بودن مال
مالی که به سرقت رفته باید در حرز نگهداری می‌شده باشد. منظور از حرز، محل امن و مناسبی است که مردم به طور متعارف مال خود را در آن نگه می‌دارند؛ مانند گاوصندوق، قفل‌شده بودن درب منزل، ویترین بسته و …
۴. شکسته شدن حرز
سارق باید حرز را شکسته یا از بین برده باشد. اگر حرز بدون شکستن از بین رفته باشد یا مالک خودش آن را باز گذاشته باشد، سرقت حدی محقق نمی‌شود.
۵. خارج کردن مال از حرز
سارق باید خود مال را از حرز خارج کرده باشد. اگر کسی دیگری مال را خارج کند و سپس به وی دهد، حد بر او جاری نمی‌شود.
۶. عدم شراکت در مال
سارق نباید در مال سرقت‌شده، شریک باشد. سرقت مال مشترک (مانند مال همسر یا شریک تجاری) مشمول حد نیست.
۷. شکایت مالک
اقامه دعوا و اجرای حد، منوط به شکایت صاحب مال است. بدون شکایت، حد اجرا نمی‌شود.
۸. عدم گذشت یا عفو مالک
اگر مالک قبل از اثبات جرم گذشت کند، حد ساقط می‌شود. اما اگر جرم ثابت شده باشد، گذشت مالک تاثیری در سقوط حد ندارد.
۹. عدم اضطرار و نیاز شدید
اگر سارق در حالت اضطرار شدید (مانند گرسنگی مفرط) اقدام به سرقت کرده باشد، حد ساقط می‌شود.
مجازات سرقت حدی
طبق ماده ۲۷۸ قانون مجازات اسلامی، مجازات سرقت حدی با توجه به دفعات ارتکاب متفاوت است:
-
ارتکاب سرقت در مرتبه اول: مجازات ارتکاب سرقت در بار اول، قطع چهار انگشت دست راست سارق است.
-
ارتکاب سرقت حدی در مرتبه دوم: در صورت ارتکاب سرقت مشمول حد برای بار دوم، مجازات مرتکب قطع پای چپ از پایین برآمدگی است.
-
ارتکاب سرقت حدی مرتبه سوم: در صورت ارتکاب سرقت برای بار سوم، مجازات مرتکب حبس ابد است.
-
مرتبه چهارم و بیشتر: در صورت ارتکاب سرقت حدی برای بار چهارم یا بیشتر، مجازات مرتکب، اعدام خواهد بود .
موارد سقوط حد سرقت
بر اساس مواد ۲۷۹ و ۲۸۰ قانون، در موارد زیر حد ساقط می‌شود:
-
توبه سارق قبل از اثبات جرم
-
گذشت مالک قبل از اثبات جرم
-
شبهه در تحقق هر یک از شرایط
-
اضطرار و نیاز شدید
-
عدم کفایت دلایل یا فقدان بینه شرعی