تمکین
تمکین در اصطلاح حقوقی یعنی اطاعت کردن و بر دو قسم است
تمکین عام
تمکین عام عبارتی از اطاعت زن از مرد در امور زندگی. یعنی زن موظف است اموری چون عدم خروج از منزل بدون اجازه شوهر، حسن معاشرت با شوهر که شامل اعمالی چون نظافت و آرایش زن برای شوهر است، سکونت در منزلی که شوهر انتخاب کرده است و … را انجام دهد. همچنین مطابق با ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود. دعاوی مربوط به تمکین به دلیل اینکه در راستای دعاوی حقوقی قرار می‌گیرند نیاز به کسب اطلاعات از دعاوی حقوقی دارند.
تمکین خاص
تمکین خاص در مورد اطاعت زنان از وظایف زناشویی و جنسی مطرح می شود. زن موظف است تا تمام نیازهای متعارف و ممکن مرد در رابطه زناشویی را برطرف کند، مگر اینکه مانع شرعی و موجهی برای عدم تمکین وجود داشته باشد.
بنابراین در این نوع تمکین مواردی که زن مجاز است تمکین نکند نیز وجود دارد. برای مثال مرد یکی از بیماری های مقاربتی را داشته باشد. یکی از مهم‌ترین مواردی که در آن زن می‌تواند از تمکین خاص امتناع کند حق حبس است. به این صورت که مطابق با ماده ۱۰۸۵ قانون زن می‌تواند تا مهر به او تقدیم نشده، از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد، امتناع کند. همان‌طور که از این ماده مشخص است، زن می تواند تا مهریه خود را نگرفته است از تمکین خاص خودداری کند و همچنان نفقه خود را بگیرد که به این عمل اصطلاحا حق حبس گفته می‌شود .
تکلیف اطاعت از شوهر یا به عبارت دیگر تمکین در مقابل شوهر تکلیف بدون حد و مرز نبوده و دارای استثنائاتی هست ؛ لذا در برخی موارد که زن عذر موجه برای عدم تمکین در برابر شوهر داشته باشد ، می تواند از تمکین در برابر شوهر خودداری نماید از جمله معاذیر قانونی عدم تمکین عبارتست از :
بیماری جنسی و مقاربتی
یکی از مهم ترین عذر موجه زن برای عدم تمکین ، " ابتلای شوهر به بیماری های جنسی و مقاربتی " است که در ماده 1127 قانون مدنی مورد پیش بینی قرار گرفته است بر اساس این ماده : " هرگاه شوهر بعد از عقد مبتلا به یکی از امراض مقاربتی و جنسی گردد ، زن حق دارد که از نزدیکی با او خودداری و امتناع نماید ، امتناع به علت مزبور مانع از حق نفقه نخواهد بود "
ضرر بدنی ، مالی و شرافتی
در صورتی که تمکین زن از شوهر متضمن ضرر جسمی ، شرافتی و مالی برای زن باشد ، وی حق دارد از تمکین در مقابل شوهر خودداری نماید که این مفهوم در ماده 1115 قانون مدنی بیان شده است که بر اساس آن " اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد ، زن می تواند مسکن جداگانه اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور ، محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر را نخواهد داد و مادام که زن در بازگشت به منزل مزبور معذور است ، نفقه بر عهده شوهر خواهد بود
استفاده زن از حق حبس
یکی دیگر از موارد عذر موجه زن بابت عدم تمکین ، زمانی است که زن بخواهد از حق حبس در عقد نکاح استفاده کند . شرایط استفاده زن از حق حبس در ماده 1085 قانون مدنی مطرح شده است که طبق آن " زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در قبال شوهر دارد امتناع کند ؛ مشروط بر اینکه مهریه حال باشد و این امتناع مُسقط حق نفقه نخواهد بود
حق تعیین مسکن ضمن عقد نکاح
علی الاصول زن باید در همان منزلی که شوهر تعیین کرده است سکونت کرده و از همسر خود تمکین عام و خاص کند . اما به لحاظ قانونی این امکان وجود دارد که زن حین عقد نکاح ، حق تعیین مسکن را گرفته باشد که در این صورت ، می تواند منزل جداگانه ای داشته باشد و مرد نمی تواند این نوع سکونت زن را عدم تمکین تلقی نماید و علیه زن دعوای عدم تمکین اقامه نماید . البته زن کماکان موظف است وظایف زناشویی خود را انجام دهد و مرد نیز مکلف به پرداخت نفقه زن است .