تعلیق مجازات
تعلیق مجازات
معلق کردن مجازات عبارت است از اینکه که اجرای تمام یا قسمتی از مجازات در مورد محکوم‌علیه با شرایط خاصی معلق شود. بر این اساس، دادگاه صادرکننده حکم، اجرای مجازات مذکور در دادنامه را با توجه به شرایطی و برای مدتی معین و به منظور اصلاح و تربیت مجرم به تأخیر می‌اندازد
مدت تعلیق مجازات
مدت تعلیق دو تا پنج سال است وقاضی صادرکننده ، این اختیار را دارد که اجرای مجازات مجرم را برای مدتی که این مدت 2 تا 5 سال است.
درخواست کننده تعلیق و نحوه اجرا
۱-قاضی صادر کننده حکم می تواند در حین صدور حکم اجرای تمام یا بخشی از مجازات را تعلیق کند .
۲-مطابق ماده 46قانون مجازات ،در اثنای اجرای مجازات نیز ، با در خواست دادستان یا قاضی اجرای حکم ، مجازات قابل تعلیق خواهد بود .مطابق این ماده دادستان یا قاضی اجرای احکام کیفری ، پس از اجرای یک سوم مجازات می‌تواند از دادگاه صادرکننده حکم قطعی، تقاضای تعلیق نماید.
۳- علاوه بر قاضی صادر کننده حکم و قاضی اجرای حکم و دادستان ، فردمحکوم نیز می‌تواند پس از تحمل یک سوم مجازات، در صورت دارا بودن شرایط قانونی، از طریق دادستان یا قاضی اجرای احکام کیفری تقاضای تعلیق نماید.
بنابر ماده 6 آیین نامه نحوه اجرای قرار تعلیق اجرای مجازات مصوب سال 98، در موارد تعلیق مجازات حین اجرای آن ، پس از ثبت درخواست از سوی مجرم یا قاضی اجرا کننده حکم و یا تشخیص قاضی دادگاه صادرکننده حکم و پس از صدور قرار تعویق صدور حکم یا قرار تعلیق اجرای مجازات و تعیین مدت آن توسط دادگاه، قاضی مرتکب را احضار و دستور و چگونگی اجرا را به وی تفهیم می‌کند. سپس بنابر ماده 7 این آیین‌نامه، قرار تعلیق و تعویق اجرای مجازات در سامانه مربوط ثبت می‌شود. قاضی اجرا مکلف است پس از صدور قرار تعلیق، مراتب را از طریق سامانه به اداره سجل کیفری نیز اعلام کند.
همچنین مطابق ماده 49 قانون مجازات اسلامی «قرار تعلیق اجرای مجازات ضمن حکم محکومیت فرد و یا پس از آن صادر خواهد شد و مجرمی که اجرای حکم مجازات او به طور کلی معلق شده اگر بازداشت باشد به دستور دادگاه سریعاً آزاد می‌گردد. سپس قاضی اجرا با همکاری مددکار اجتماعی یا مأمور مراقبتی بر نحوه اجرای دستورات دادگاه توسط مرتکب نظارت می‌نماید.»
جرائم قابل تعلیق
تعلیق مجازات برای همه جرائم پیش بینی نشده است و ماده 46 قانون مجازات اسلامی درباره تعلیق مجازات اینطور مقرر کرده است که «در جرائم تعزیری درجه سه تا هشت دادگاه می‌تواند در صورت وجود شرایط مقرر برای تعویق صدور حکم، اجرای تمام یا قسمتی از مجازات را از یک تا پنج سال معلق نماید.»
در واقع تعلیق تنها در خصوص جرائم تعزیری درجه سه تا هشت امکان پذیر است و در جرائم غیر تعزیری و یا تعزیری درجه یک و دو قابل اعمال نیست.
جرائم غیر قابل تعلیق
در حیطه جرائم تعزیری نیز برخی جرائم هستند که امکان تعویق و تعلیق مجازات درباره آن‌ها وجود ندارد .این جرائم عبارت است از:
الف. جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور، خرابکاری در تأسیسات آب، برق، گاز، نفت و مخابرات
ب. جرائم سازمان یافته، سرقت مسلحانه یا مقرون به آزار، آدم‌ربایی و اسیدپاشی
پ. قدرت نمایی و ایجاد مزاحمت با چاقو یا هر نوع اسلحه دیگر، جرائم علیه عفت عمومی، تشکیل یا اداره مراکز فساد و فحشا
ت. قاچاق عمده مواد مخدر یا روانگردان، مشروبات الکلی و سلاح و مهمات و قاچاق انسان
ث. تعزیر بدل از قصاص نفس، معاونت در قتل عمدی و محاربه و افساد فی الارض
ج. جرائم اقتصادی، با موضوع جرم بیش از یکصد میلیون (100,000,000) ریال.
استثنائات
نکته‌ای که در این زمینه باید به آن توجه داشته باشید این است که در جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور در صورت همکاری موثر مرتکب در کشف جرم و شناسایی سایر متهمان، تعلیق بخشی از مجازات بلامانع است. همچنین تعلیق مجازات جرائم علیه عفت عمومی (به جز جرائم موضوع مواد (639) و (640) و کلاهبرداری و کلیه جرائم در حکم کلاهبرداری و جرائمی که مجازات کلاهبرداری درباره آن‌ها مقرر شده یا طبق قانون کلاهبرداری محسوب می‌شود و شروع به جرائم فوق، بلامانع است.
شرایط تعلیق
۱- تعلیق امری است که در اختیار قاضی است تعلیق کردن مجازات یا بخشی از آن، یکی از اختیارات قاضی دادگاه است و قاضی دادگاه الزامی به این کار ندارد.
۲- مطابق موارد پیش گفته جرم بایداز جمله جرائم تعذیری درجه سه تا هشت باشد. در نتیجه، اگر جرمی از جرایم تعزیری درجه سه تا هشت نباشد، مجازات این جرم قابل تعلیق نخواهد بود.
۳- طی شدن یک‌سوم مجازات مجرم
یکی دیگر از شرایط معلق کردن اجرای مجازات این است که در مواردی که درخواست تعلیق در زمان اجرای حکم صورت می‌گیرد، لازم است که مجرم حداقل یک‌سوم مدت مجازات را تحمل نموده باشد و سپس درخواست تعلیق از جانب مجرم یا قاضی اجرای احکام مطرح خواهد شد.
۴- همانطور که مطرح گردیدجرم باید از جرایم تعزیری درجه سه تا هشت باشد
۵- مطابق موارد پیش گفته ، جرم نباید از جمله جرائم مذکور در ماده 47 قانون مجازات اسلامی باشد. بر اساس این ماده، جرائم علیه امنیت ملی، جرائم سازمان‌یافته، جرم مسلحانه، قاچاق مواد مخدر، تعزیر بدل از قصاص و جرائم اقتصادی مشمول تعلیق اجرای مجازات نمی‌شوند.
۶-عدم سابقه کیفری مؤثر
یکی دیگر از شرایط تعلیق کردن مجازات جرم بر اساس ماده 55 قانون مجازات اسلامی این است که محکوم‌علیه نباید سابقه محکومیت موثر کیفری داشته باشد و در صورتی‌که فرد سابقه محکومیت کیفری داشته باشد، باید به جهتی از جهات قانونی، محکومیت و آثار آن از بین رفته باشد و دادگاه با ملاحظه وضع اجتماعی، سوابق زندگی محکوم‌علیه و اوضاع و احوالی که موجب ارتکاب جرم گردیده است، تعلیق مجازات را مناسب تشخیص دهد.
۷-تعهد به اجرای دستورهای دادگاه
آخرین مورد از شرایط صدور حکم تعلیق اجرای مجازات این است که محکوم علیه تعهد نماید که زندگی شرافتمندانه‌ای را در پیش گرفته و از دستورهای دادگاه به طور کامل تبعیت نماید. در صورت عدم تبعیت، مطابق ماده 50 قانون مجازات اسلامی، تعلیقی برای وی در نظر گرفته نمی شود.
انواع تعلیق
تعلیق اجرای مجازات کیفری به دو نوع تقسیم می‌شود که در هر پرونده، ممکن است یکی از انواع این حکم تعلیقی صادر شود. براساس ماده 48 قانون مجازات اسلامی، تعلیق اجرای حکم مجازات ممکن است به صورت ساده یا مراقبتی باشد.
۱- تعلیق ساده
در حکم تعلیقی ساده، مجرم تنها موظف است که در مدت زمان تعلیق، مرتکب جرم دیگری نشود. به عبارت دیگر، حکم تعلیق مجازات ساده به این صورت است که پس از صدور حکم تعلیقی، تنها الزامی که برای مجرمی که حکم مجازات وی تعلیق شده، ایجاد می‌شود این است که در طی مدت تعلیق مجازات، مرتکب جرم دیگری نشود. اگر متهم در زمان تعلیق مجازات، مرتکب جرم دیگری شود حکم تعلیقی لغو خواهد شد.
۲- تعلیق مراقبتی
تعلیق مراقبتی به این صورت است که فرد موظف است که علاوه بر احتراز از ارتکاب جرم، الزامات و تدابیری که به وسیله دادگاه تعیین شده است را نیز رعایت نماید. این تدابیر بر اساس ماده 42 قانون مجازات اسلامی عبارت است از حضور به موقع در زمان و مکان تعیین‌شده توسط مقام قضایی یا مددکار اجتماعی ناظر، ارائه اطلاعات و اسناد و مدارک تسهیل‌کننده نظارت بر اجرای تعهدات محکوم برای مددکار اجتماعی، اعلام هرگونه تغییر شغل، اقامتگاه یا جابه‌جایی در مدت کمتر از پانزده روز و ارائه گزارشی از آن به مددکار اجتماعی و کسب اجازه از مقام قضایی به منظور مسافرت به خارج از کشور.
علاوه بر این، بر اساس ماده 43 قانون مجازات اسلامی «در تعلیق مراقبتی، دادگاه صادرکننده قرار می‌تواند با توجه به جرم ارتکابی و خصوصیات مرتکب و شرایط زندگی او موارد دیگری مانند حرفه‌آموزی، درمان بیماری یا اعتیاد و… را از مرتکب تقاضا نماید.»
لغو تعلیق
یکی از نکاتی که در ارتباط با معلق کردن مجازات باید بدانید این است که حکم تعلیقی در شرایطی ممکن است لغو گردد. همانطور که پیش از این بیان شد، تعلیق اجرای مجازات با هدف اصلاح مجرم انجام می‌شود. اما در هنگام تعلیق مجازات، ممکن است شرایطی ایجاد گردد که حکم تعلیقی لغو شود.
۱- ارتکاب جرم عمدی
اولین موردی که سبب لغو تعلیق اجرای مجازات می‌شود، این است که مجرم در دوران تعلیق، مرتکب جرم عمدی شود. ماده 54 قانون مجازات اسلامی در این زمینه مقرر داشته است که «هرگاه محکوم از تاریخ صدور قرار تا پایان مدت تعلیق، مرتکب یکی از جرائم عمدی موجب حد، قصاص، دیه یا تعزیر تا درجه هفت شود پس از قطعیت حکم، دادگاه قرار تعلیق را لغو و دستور اجرای حکم معلق را نیز صادر و مراتب را به دادگاه صادرکننده قرار تعلیق اعلام می‌کند.»
۲- اثبات سابقه کیفری
همانطور که پیش از این بیان شد، یکی از شرایط صدور حکم تعلیقی این است که متهم دارای سابقه مؤثر کیفری نباشد. در نتیجه اگر پس از صدور حکم تعلیقی مشخص شود که متهم دارای سابقه مؤثر کیفری بوده است حکم تعلیقی لغو خواهد شد. ماده 55 قانون مجازات اسلامی در این زمینه اینگونه مقرر کرده است که «هرگاه پس از صدورقرار تعلیق، دادگاه احراز نماید که محکوم دارای سابقه محکومیت کیفری مؤثر یا محکومیت‌های قطعی دیگری بوده است که در میان آن‌ها محکومیت تعلیقی وجود داشته و بدون توجه به آن اجرای مجازات معلق شده است، قرار تعلیق را لغو می کند.»
۳- عدم تبعیت از دستورهای دادگاه
علاوه بر این موارد، به یکی دیگر از مواردی که سبب تعلیق حکم تعلیقی می‌شود در ماده 50 قانون مجازات اسلامی اشاره شده است. مطابق با این ماده قانونی «هرگاه فردی بدون عذر موجه از دستورات دادگاه تبعیت نکند، دادگاه صادرکننده حکم قطعی می‌تواند به درخواست دادستان یا قاضی اجرای احکام، برای بار اول یک تا دو سال به مدت تعلیق اضافه یا قرار تعلیق را لغو نماید.»
تعلیق مجازات راهکاری برای بازسازگاری مجرمان با جامعه و امکان ترمیم و جبران توسط ایشان است و به بزهکاران این امکان و فرصت را می دهد تا ضمن ترمیم آثار جرم خود ، به آغوش جامعه بازگردند.