قرارداد توزیع
از آن جا که تبادل کالا و خدمات، ریشه در نیاز انسان ها به تعامل و همکاری دارد؛ داد و ستد از گذشته تا کنون در جوامع انسانی رایج بوده است و با گذر زمان و پیچیده‌تر شدن اقتصاد، نیاز به ساماندهی این مبادلات بیش از پیش احساس شد. یکی از مهم‌ترین ابزارها برای تسهیل و تنظیم این قبیل روابط تجاری، قرارداد توزیع است که در واقع پل ارتباطی میان تولیدکننده و مصرف‌کننده نهایی بوده و نقش محوری در چرخه اقتصادی کشور ایفا می‌کند.
قرارداد توزیع چیست
قرارداد توزیع توافقی است که به موجب آن، یک طرف قرارداد (تأمین‌کننده یا تولیدکننده کالا یا خدمات) به طرف دیگر (توزیع‌کننده) اجازه می‌دهد تا کالا یا خدمات وی را در یک منطقه یا ناحیه مشخص و به صورت عمده خریداری کرده و سپس به فروش برساند. در واقع، توزیع‌کننده واسطه بین تولیدکننده و مصرف‌کننده نهایی بوده و آن ها را به هم متصل می‌سازد.
به موجب این قرارداد، توزیع‌کننده، مالک کالا یا خدمات شده و مسئولیت فروش، بازاریابی و انبارداری کالا را بر عهده دارد. در مقابل، تولیدکننده نیز مکلف است کالا یاخدمات موضوع قرارداد را در اختیار توزیع‌کننده قرار دهد و بسته به شرایط قرارداد، ممکن است حمایت‌های دیگری نیز از او به عمل آورد.
مزایای قرارداد توزیع
مهم‌ترین مزیت قرارداد توزیع این است که تولیدکننده نیاز به فروش مستقیم کالای خود به جامعه مصرفکنندگان را نداشته و فروش کالای خود را برون‌سپاری می‌کند و دیگر نیازی به هزینه کردن اضافه برای بازاریابی و فروش کالاهای تولیدی خود را ندارد؛ چرا که توزیع‌کنندگان معمولاً شبکه فروش گسترده‌تری داشته و بیشتر می‌توانند بازار را پوشش دهند. لذا در انجام امر توزیع موفق تر بوده و می‌توانند محصولات را به دست تعداد بیشتری از مردم برسانند.
انواع قرارداد توزیع
قرارداد توزیع انحصاری: قراردادی است که در آن تنها یک نفر حق فروش محصولات تولید شده توسط دیگری(تولیدکننده) را دارد.
قرارداد توزیع غیرانحصاری: قراردادی است که در آن افراد مختلفی می‌توانند محصولات تولید شده توسط دیگری(تولیدکننده) را بفروشند.
قرارداد خرید انحصاری: قراردادی است که در آن توزیع‌کننده فقط محصولات تولید شده توسط یک تولیدکننده را خریداری می کند.
نکات کلیدی در انعقاد قرارداد توزیع
با توجه به افزایش تولید و توسعه و گسترش واردات و صادرات در سطح جهان و در بین کشورها، قرارداد توزیع بین‌الملل تبدیل به یکی از ابزارهای مهم جهت تنظیم روابط تجاری و معاملاتی کشورها در عرصه بین الملل شده است. انعقاد قرارداد توزیع، اقدامی مهم و پیچیده است که نیازمند توجه به جزئیات بسیاری در ابعاد گسترده است. با توجه به ویژگی‌های خاص بازارها و قوانین حاکم بر آن، نکاتی وجود دارد که باید در زمان انعقاد قرارداد توزیع به دقت در نظر گرفته شود که در زیر تشریح می گردد:
نخستین نکته، تعیین دقیق حقوق و تعهدات طرفین قرارداد است که شامل مواردی مانند حوزه فعالیت توزیع‌کننده، محصولات یا خدماتی مشمول قرارداد، شرایط پرداخت، نحوه بازاریابی و تبلیغات، حمایت‌های تولیدکننده از توزیع‌کننده و نیز شرایط فسخ قرارداد می‌شود. همچنین، تعیین قیمت فروش محصولات و نحوه تامین کالا توسط تامین کننده نیز اهمیت بسیاری دارد.
نکته دوم، توجه به شرایط بازار و رقابت بین بازیگران عرصه تجارت است. توزیع‌کننده باید به شرایط بازار، رقبا و نیازهای مشتریان آگاهی کامل داشته و اطمینان حاصل نماید که توزیع‌کننده دارای تجربه و توانایی لازم برای توزیع محصولات است. علاوه بر این، توجه به قوانین تجارت الکترونیک، قوانین رقابت و قوانین مصرف‌کننده نیز از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چرا که این قوانین بر نحوه تنظیم قرارداد و اجرای آن تأثیرگذار می باشند.
تفاوت های موجود بین قرارداد توزیع و نمایندگی
در قرارداد توزیع، توزیع‌کننده کالا، خریدار بوده و در ابتدا مالک آن می گردد و پس از به نام خود، کالاهای خریداری شده را می‌فروشد. اما در قرارداد نمایندگی، نماینده به عنوان واسطه عمل کرده و کالا را به نام شرکت تولیدکننده می فرو‌شد؛ به عبارت ساده‌تر، توزیع‌کننده در قرارداد توزیع یک کسب وکار مستقل است؛ در حالی که در قرارداد نمایندگی، نماینده، صرفاً شعبه‌ای از شرکت اصلی است.