کلاهبرداری
کلاهبرداری
کلاهبرداری یکی از جرائم علیه اموال و مالکیت است اما آنچه که آن را از سایر جرایم علیه اموال متمایز می‌سازد آن است که در اکثر جرائم اموال، مال بدون رضایت یا آگاهی صاحب مال و حتی گاه به دلیل توسل مجرم به اعمال خشونت آمیز از قربانی به مجرم منتقل می‌گردد.در حالی که کلاهبرداری در کلاهبرداری ، کلاهبردار به گونه‌ای عمل می‌کند که مالک یا متصرف مال، فریب خورده و خود از روی میل و رضا و چه بسا با التماس به امید کسب منافع بیشتر مالش را در اختیار مجرم قرار می‌دهد. تحقق این امر یعنی اغفال قربانی و جلب نظر وی برای اینکه مالش را به دست خود در اختیار کلاهبردار قرار دهد احتیاج به انجام مانورهای متقلبانه و صحنه سازی و پشت هم اندازی توسط مجرم دارد. از این رو کلاهبرداران برخلاف بسیاری از مجرمین دیگر از قبیل سارقین عادی از هوش و ذکاوت تحصیلات عالیه موقعیت اجتماعی و چرب زبانی به عنوان ابزار خود برای به دام انداختن قربانی استفاده می‌کنند و این جرم بیشتر توسط اشخاص برخوردار از مناسب و موقعیت‌های اجتماعی ارتکاب می‌یابد و بیشتر از آنکه جرم فقرا باشد جرم ثروتمندان است. وجود همین ویژگی در کلاهبرداران تعقیب و دستگیری آنها را مشکل‌تر از تعقیب و دستگیری سایر مجرمی می‌کند کسی که می‌تواند با برخورداری از هوش و ذکاوت و استعداد و سایر توان‌هایی که دارد آنچنان صحنه‌سازی می‌کند که قربانی با پای خود به دام او می‌افتد.مسلماً این توانایی را هم دارد که رد پای خود باقی نگذاشته و کشف جرم را برای ماموران مشکل سازد.
تعریف جرم کلاهبرداری
کلاهبرداری عبارت است از بردن مال دیگری از طریق توسل توام با سوء نیت به وسایل یا عملیات متقلبانه.
جرم کلاهبرداری در قانون
ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری که در حال حاضر عنصر قانونی جرم کلاهبرداری را در حقوق ایران تشکیل می‌دهد تعریف کلاهبرداری اعلام می‌کند:( هر کس از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شرکت‌ها یا تجارتخانه‌ها یا کارخانه‌ها یا موسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیر واقع امیدوار نماید یا از حدوث و پیشامدهای غیر واقع بترساند و یا اسم و یا عنوان مجعول اختیار کند و به یکی از وسایل مذکور و یا وسایل تقلبی دیگر وجوه،اموال یا اسناد یا حوالجات یا قبوض یا مفاصا حساب و امثال آن را تحصیل کرده و از این راه مال دیگری را ببرد کلاهبردار محسوب و علاوه بر رد اصل مال به صاحبش به حبس از ۱ تا ۷ سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده محکوم می‌شود )
عنصر مادی کلاهبرداری
عنصر مادی جرم کلاهبرداری جهت تحقق و وقوع این جرم عبارتست از:
- **رفتار مادی فیزیکی :**در کلاهبرداری نیز مثل اغلب جرایم رفتار مجرمانه مرتکب باید به شکل فعل مثبت باشد ترک فعل حتی اگر توأم با سوء نیت بوده و موجب اغفال طرف مقابل و ورود ضرر به وی شود هیچگاه نمی‌تواند عنصر مادی جرم کلاهبرداری را تشکیل دهد.
- شرایط و اوضاع و احوال لازم برای تحقق جرم کلاهبرداری : از میان همه شرایطی که وجود آنها برای تحقق کلاهبرداری ضروری است سه شرط مهم وجود دارد که عبارتند از :
۱.متقلبانه بودن وسایلی که کلاهبردار از آنها برای اغفال دیگری استفاده می‌کند.
۲.اغفال شدن و فریب خوردن قربانی که مستلزم عدم آگاهی وی نسبت به متقلبانه بودن وسایل مورد استفاده مجرم می‌باشد.
۳.تعلق مال برده شده به دیگری
عنصر روانی کلاهبرداری
عنصر روانی کلاهبرداری از دو جزء سوء نیت عام و سوء نیت خاص تشکیل می‌شود
سوء نیت عام: منظور از سوء نیت عام اراده خودآگاه فرد در ارتکاب عمل مجرمانه و در اینجا عبارت از قصد استفاده از وسایل متقلبانه و در واقع عمد در آن می‌باشد به عبارت دیگر کلاهبردار باید با علم به تقلبی بودن وسایل مورد استفاده خود در استفاده از آنها عمد داشته باشد این هرگاه کسی به اشتباه ولی صادقانه معتقد به غیر متقلبانه بودن وسایل مورد استفاده خود باشد .
سوء نیت خاص: جز دوم عنصر روانی جرم کلاهبرداری سوء نیت خاص یعنی قصد بردن مال دیگری است فرد مرتکب ممکن است از توسل به وسایل متقلبانه در پی اهداف مختلفی باشد از قبیل جلب نظر دیگری برای ازدواج انتقام جویی کسب شهرت و اعتبار و غیره که منتج می‌شود به بردن مال دیگری و بسیاری از اهداف دیگر حال از میان همه این اهداف وجود و اثبات قصد خاص بردن مال دیگری برای تحقق جرم کلاهبرداری ضروری است.
مجازات کلاهبرداری
**مجازات اصلی:**ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری مجازات کلاهبرداری ساده را از حبس تا ۱ تا ۷ سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که کلاهبردار اخذ کرده است و مجازات کلاهبرداری مشدد را حبس از ۲ تا ۱۰ سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که کلاهبردار به دست آورده و نیز انفصال ابد از خدمات دولتی تعیین کرده است در هر دو حالت بر لزوم رد اصل مال به صاحبش تاکید شده است.
در صورت موجود بودن عین مال مورد کلاهبرداری نیازی به تقدیم دادخواست و صدور اجرایی وجود ندارد ولی در صورت موجود نبودن عین مال حکم پرداخت قیمت یا مثل مال مورد کلاهبرداری و یا هرگونه خسارت دیگری به مالباخته مستلزم تقدیم دادخواست و رسیدگی و در صورت لزوم جلب نظر کارشناس خواهد بود.
**مجازات تکمیلی:**همچنین در حال حاضر مجازات تکمیلی برای محکومان به مجازات تعزیری از درجه ۶ تا درجه یک که مجازات کلاهبرداری هم در این محدوده قرار می‌گیرد برای مدت حداکثر ۲ سال به نظر دادگاه با توجه به جرم ارتکابی و خصوصیات مرتکب پیش‌بینی شده استکه شامل مواردی مثل اقامت اجباری در محل معین،منع از اقامت در محل معین،انفصال از خدمات دولتی و عمومی،منع از خروج از کشور، الزام به خدمات عمومی و نظایر آن می‌باشد.
اسباب تشدید مجازات کلاهبرداری
در قسمت دوم ماده یک قانون تشدید، قانونگذار به ذکر مصادیقی از کلاهبرداری مشدد پرداخته است. قانونگذار برای این دسته از جرایم مجازات بیشتری پیش بینی نموده است:
۱-اتخاذ عنوان یا سمت حکومتی بر خلاف واقع
۲-استفاده از تبلیغ عمومی
۳-مستخدم یا کارمند دولت بودن شخص کلاهبردار
موارد فوق از اسباب تشدید مجازات کلاهبرداری است.
صور خاص کلاهبرداری
علاوه بر جرم کلاهبرداری که قانونگذار آن را در ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری مورد حکم قرار داده است برخی از جرایم خاص نیز که در حکم کلاهبرداری محسوب می‌شود که به موجب یک سلسله مواد و قوانین متفرقه مورد حکم قرار گرفتند که از جمله آنها موارد زیر می‌باشند :
۱.ورشکستگی به تقصیر یا تقلب
۲.تعدی نسبت به دولت
۳.دسیسه و تقلب در کسب و تجارت
۴.تبانی و معاوضه برای بردن مال غیر
۵.انتقال مال غیر بدون مجوز قانونی
۶.معرفی مال دیگری به وضع مال خود
۷.تبانی در معاملات دولتی
۸.تحصیل مال از طریق نامشروع
۹.کلاهبرداری در امور ثبتی
۱۰.کلاهبرداری در شرکت‌ها
۱۱.کلاهبرداری رایانه‌ای الکترونیکی