فرزند خواندگی
فرزند خواندگى نهاد قانونى است كه به موجب آن رابطه خاصى بين فرزند خوانده و پدر خوانده و مادرخوانده به وجود مى آيد.اين امر در طول تاريخ حقوق، سابقه نسبتا طولانى دارد و در ادوار مختلف با اهداف گوناگون مورد توجه قرار گرفته است. اين تاسيس حقوقى پس از سير تحولاتى در حال حاضر به صورت هاى كامل و ساده يا ناقص در حقوق كشورهاى غربى با آثار متفاوت پذيرفته شده است. در ايران با وجود سابقه پذيرش اين نهاد در دوران حكومت ساسانيان و اعتبار آن در نزد زرتشتيان، با نفوذ اسلام منسوخ گرديد ولى به علت فوايد فردى و اجتماعى و نياز مبرم جامعه و استقرار عدالت و حمايت از اطفال بدون سرپرست تحت عنوان «سرپرستى اطفال بدون سرپرست» با آثار حقوقى مشخصى احيا گرديده است. فرزندخواندگى عبارت از يك رابطه حقوقى است كه بر اثر پذيرفته شدن طفلى به عنوان فرزند، از جانب زن و مردى به وجود مى آيد; بدون آنكه پذيرندگان طفل، پدر و مادر واقعى آن طفل باشند.
در زبان حقوقى، فرزند به كسى گفته مى شود كه از نسل ديگرى باشد و بين آنها رابطه خونى و طبيعى وجود داشته و بين پدر و مادر او جز در موارد استثنايى رابطه زوجيت ايجاد شده باشد. ممكن است زن و شوهرى فرزند غير را به فرزندى بپذيرند كه در اين صورت قانون گذار چنين كودكى را در حكم فرزند اين خانواده به شمار مى آورد و آثارى براى اين رابطه حقوقى مجازى مى شناسد.
تفاوت فرزند واقعى و فرزند حكمى يا ظاهرى در اين است كه پيوند موجود بين فرزند حقيقى و پدر و مادر وى پيوندى طبيعى و ناگسستنى است و رابطه حقوقى بين آنها هرگز از بين نخواهد رفت، ولى پيوند بين فرزند و پدر و مادر خوانده به آن محكمى نيست و عواملى نظير انحلال خانواده و غيره بسته به سياست قانونگذار ممكن است رابطه حقوقى موجود را زايل كند.
شرایط فرزند خواندگی
شرایط کودکان
کودکانی به فرزندخواندگی سپرده خواهند شد که :
1- والدین یا جد پدری آنها شناخته شده نباشند. این کودکان باید تحت سرپرستی سازمان بهزیستی قرار گرفته باشند و امکان شناخت هیچ یک از پدر، مادر و یا جد پدری آنان وجود نداشته باشد.
2- پدر، مادر، جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری آنان در قید حیات نباشد.
3- افرادی که سرپرستی آنان به موجب حکم صلاحیتدار به سازمان سپرده شده و تا زمان دو سال از تاریخ سپردن آنان به سازمان، پدر یا مادر یا جدپدری و وصی منصوب از سوی آنان مراجعه ننموده باشد.
4- هیچ یک از پدر یا مادر یا جد پدری کودک یا نوجوان و وصی منصوب از سوی ولی قهری، صلاحیت سرپرستی را نداشته باشند و به تشخیص دادگاه صالح این امر حتی با ضم امین یا ناظر نیز حاصل نشود.
5- کلیه کودکان و نوجوانان نابالغ و نیز افراد بالغ زیر شانزده سال که به تشخیص دادگاه عدم رشد و یا نیاز آنها به سرپرستی احراز شود و واجد شرایط بالا باشند، مشمول مفاد این قانون میگردند.
شرایط والدین
کلیه اتباع ایرانی مقیم ایران و ایرانیان مقیم خارج از کشور می تواننددرخواست خود را از طریق سفارت خانه یا دفاتر حفاظت از منافع جمهوری اسلامی ایران به سازمان تقدیم کند.این افراد در صورت وجود شرایط زیر می توانند تقاضای سرپرستی کودکان و نوجوانان را بدهند.
1- وجود رابطه نکاح بین زن و مرد سرپرست
2- زوجین، پنج سال تمام از تاریخ ازدواج آنان گذشته باشد و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند.
3- سن یکی از زوجین باید بالای سی سال باشد.
4- زوجین دارای محکومیت موثر جزایی بعلت ارتکاب جرائم عمدی نباشند زوجین محجور نباشند.
5- زوجین دارای صلاحیت اخلاقی باشند.
6- عدم محکومیت جزایی موثر
7- زوجین یا یکی از آنها دارای تمکن مالی باشند.
8- زوجین مبتلا به بیماری صعب العلاج نباشند.
9- زوجین معتاد به مواد الکلی و یا مواد مخدر و سایر اعتیادات مضر نباشند.
-
نکته : دختران و زنان بدون شوهر که بالای سی سال سن داشته باشند، منحصرا حق سرپرستی اناث را خواهند داشت.در خصوص این مورد، دختران و زنان مجرد بایستی تمام شرایطی که زوجین متقاضی فرزندخواندگی دارا می باشند را داشته باشند.
-
نکته : زوجین دارای فرزند مشروط بر اینکه یکی از آنها بیش از سی سال سن داشته باشد، میتوانند تقاضای فرزندخواندگی بدهند.
اولویت پذیرش فرزندخواندگی
1- زوجین بدون فرزند
2- زنان و دختران مجرد فاقد فرزند
3- زوجین دارای فرزند
مدارک مورد نیاز جهت قبول فرزند خوانده:
1- تقاضای رسمی زوجین متقاضی فرزندخواندگی به اداره بهزیستی الزامی است.
2- تصویر شناسنامه زوجین
3- تصویر سند ازدواج
4- گواهی عدم فرزند دارشدن از پزشک متخصص زنان و زایمان در مورد زوجه
5- گواهی پزشکی قانونی مبنی برعقیم بودن زوجین یا یکی از آنها
6- ارائه حکم سرپرستی آزمایشی از مراجع قضایی
7- ارائه برگ عدم سوءپیشینه کیفری زوجین
8- گواهی سلامت جسم و روان از پزشکی قانونی
9- گواهی تمکن مالی اعم از فیش حقوقی ، فتوکپی سند منزل مسکونی، ماشین و …
10- گواهی سلامت از پزشک مبنی بر عدم ابتلا به بیماریهای صعب العلاج و واگیردار
مراحل فرزندخواندگی
پس از طی این مراحل و پذیرش، زوجین در لیست انتظار قرارمی گیرند و پس از فرارسیدن نوبت به شیرخوارگاه معرفی می شوند.در صورت انتخاب فرزند، از طرف شیرخوارگاه به دادگاه جهت صدور قرار دوره آزمایشی حکم سرپرستی موقت، معرفی می شوند.پس از صدور حکم سرپرستی موقت،کودک طی صورتجلسه ای به والدین تحویل داده خواهد شد و مراتب به دادگاه مربوطه اعلام می شود.در طول مدت آزمایشی سه بازدید از طرف مددکاران اجتماعی از خانواده فرزند پذیر بعمل می آید.در صورت انجام تمام شرایط نگهداری کودک و حفظ منافع کودک توسط والدین، گزارش نهایی صادر و و برای صدور حکم قطعی سرپرستی به دادگاه ذیربط منعکس می شود.
-
نکته : اخذ شناسنامه کودک با مشخصات والدین قانونی بعد از طی دوره آزمایشی شش ماهه و صدور حکم قطعی اقدام خواهد شد.
-
نکته: جهت حفظ منافع فرزند، تامین آتیه و جبران عدم برخورداری فرزند از ارثیه والدین حقوقی، صلح یک سوم اموال والدین به فرزندخوانده از طریق دفترخانه های اسناد رسمی و حتی مراجع قضایی انجام می شود. در قانون جدید به خانواده هایی که این شرایط را ندارند، نیز با بررسی تمهیداتی از سوی قاضی پرونده انجام می گیرد
نکات مهم قبول سرپرستی و فرزند خواندگی
- باردار شدن زوجه یا تولد کودک در خانواده سرپرست در دوران آزمایشی یا پس از صدور حکم، موجب فسخ سرپرستی نخواهد بود.
- در حال حاضر دختران مجرد، خانواده های دارای فرززند یا بدون فرزند و ایرانیان مقیم خارج نیز می توانند از مزایای فرزندخواندگی برخوردار باشند.
- لازم به ذکر است قانون جدید علاوه بر کودکان بی سرپرست، شامل کودکان بد سرپرست نیز می شود.
- در قانون جدید؛ بیمه، تملیک اموال و برخورداری از حق مستمری ولی ( فوت و ازکارافتادگی ) مثل کودکان معمولی پیش بینی شده است.
- اختصاص اموال به نام فرزندخوانده، منوط به نظر قاضی است و پیشاپیش. امری بدیهی و الزامی به شمار نمی آید
- رسیدن اموال پس از فوت سرپرست نیز منوط به نظر قاضی است.
- در قانون جدید متقاضیان اول به بهزیستی مراجعه می کنند و در صورت احراز صلاحیت به دادگاه مراجعه می کنند.
- در قانون فعلی در صورت پیدا کردن فرزند و ثابت کردن موضوع و داشتن شرایط نگهداری فرزند، بدون جدا کردن کودک از خانواده، فرآیند قانونی حضانت انجام می شود.
- در قانون جدید مرخصی دوره مراقبت برای مادر 3 ماه و با حقوق در نظر گرفته شده است.
- در قانون جدید مشاوره دینی از طریق کارشناسان حوزه علمیه با همکاری بهزیستی، قبل از حکم سرپرستی ارائه می شود.